Patiëntenruimte

Bloedafname, biopsie, endoscopie, CT-scan, PET-scan… Medische onderzoeken zijn onontbeerlijk in de zorg en opvolging van een kanker. Een kort overzicht van de voornaamste onderzoeken.

Medische onderzoeken zijn onvermijdelijk in de kankerzorg. Ze kunnen, naargelang het geval, een ander doel hebben :

• De diagnose stellen, bevestigen en verduidelijken. Dat helpt het medische team om de meest geschikte behandeling voor elke patiënt te kiezen.
• De lokale uitgebreidheid van de tumor controleren en/of eventuele uitzaaiingen (metastasen) opsporen in andere delen van het lichaam.
• De respons op de behandeling(en) evalueren. Dat is de manier waarop het lichaam in het algemeen en de kanker in het bijzonder reageren op de antikankerbehandeling.
• In de opvolging van een kanker kunnen medische onderzoeken een eventueel recidief opsporen.

De medische onderzoeken kunnen worden opgedeeld in 4 grote categorieën: biologische analysen, medische kijktechnieken, medische beeldvorming en isotopenonderzoeken.

BIOLOGISCHE ANALYSEN

• Een biopsie is een veelgebruikt onderzoek in de oncologie. Eerst wordt een stukje genomen van een weefsel of een orgaan (huid, long, darmwand, lymfeklier, enz.). Daarna wordt het staal onderzocht door een patholoog-anatoom ⁽¹⁾. Een biopsie wordt onder lokale of algemene verdoving uitgevoerd.
• Een bloedafname en -analyse gebeuren systematisch bij kanker. De bloedtesten kunnen inderdaad:
  • de aanwezigheid van tumormarkers ⁽²⁾ opsporen, wat uiterst nuttig is om te bepalen of immuuntherapie efficiënt zou kunnen zijn of is;
  • het aantal verschillende bloedcellen meten (witte bloedcellen, rode bloedcellen en bloedplaatjes);
  • bepaalde bijwerkingen van de behandelingen herkennen en managen: anemie, tekorten, infecties, bloedingen, enz
• Bij een beenmergpunctie wordt een holle naald in een lang bot gestoken. Een kleine hoeveelheid beenmerg wordt opgezogen. In het beenmerg worden namelijk de bloedcellen uit stamcellen aangemaakt ⁽³⁾. Een beenmergpunctie wordt vooral gebruikt bij bloedkankers (lymfomen of leukemie).
• Bij een lumbale punctie wordt een holle naald tussen twee wervels in de lage rug gestoken om hersen- en ruggenmergvocht af te tappen. De hersenen en het ruggenmerg zijn omringd door dit steriele vocht. Indien daar kankercellen aanwezig zijn, kunnen ze metastasen vormen.

Een uitstrijkje vangt enkele cellen op van een slijmvlies dat gemakkelijk toegankelijk is zoals in de keel of in de vagina. Deze cellen worden daarna met de microscoop onderzocht (cytologie).

MEDISCHE KIJKTECHNIEKEN

Het principe van de medische kijktechnieken berust op het inbrengen van een kleine camera in een orgaan om er de binnenkant van te onderzoeken. De meest gekende en de meest gebruikte techniek is de endoscopie. Met dit onderzoek kan de binnenkant van een orgaan of een lichaamsholte worden onderzocht door het inbrengen van een endoscoop.

De endoscoop is een dunne en soepele buis met een kleine camera aan het uiteinde. Hij kan worden uitgerust met kleine chirurgische instrumenten (tang, naald, enz.). Zo kan een biopsie worden genomen, een tumor worden verwijderd, enz.

Naargelang het onderzochte orgaan heeft een endoscopie verschillende namen: bronchoscopie (onderzoek van de luchtwegen), cystoscopie (onderzoek van de blaas), colo(no)scopie (onderzoek van de dikke darm), enz.

MEDISCHE BEELDVORMING

Met medische beeldvormingstechnieken kan de binnenzijde van het lichaam zichtbaar worden gemaakt.

• De echografie gebruikt ultrageluid en kan tal van zachte weefsels onderzoeken: organen (hart, lever, blaas, enz.), klieren, bloedvaten, spieren, enz. Bij kanker kunnen met echografie tumoren en metastasen worden geïdentificeerd, een biopsie worden geleid, een hartfunctie worden beoordeeld, enz.
• De CT-scan gebruikt X-stralen. Soms wordt voor het eigenlijke onderzoek een (joodbevattende) contraststof ingespoten. De CT-scan geeft beelden “in schijfjes” van het lichaam en de verschillende soorten weefsels. Hij kan de tumor(en) heel nauwkeurig lokaliseren.
• Voor beeldvorming door magnetische resonantie (MRI) is het nodig een contrastproduct in het lichaam van de patiënt in te spuiten. Dit onderzoek geeft beelden “in schijfjes”, onder alle hoeken, in 2 of 3 dimensies.

ISOTOPENONDERZOEKEN

Voor deze onderzoeken wordt een licht radioactief product (isotoop) in het lichaam van de patiënt ingespoten. De eigenschap van dit product is dat het zich hecht aan kankergezwellen. Een camera met sensoren die gevoelig zijn voor radioactieve straling, pikt de straling op en het beeld wordt op de computer gereconstrueerd.

Het vaakst gebruikte isotopenonderzoek is de PET-scan. Hiermee kan het hele lichaam in één onderzoek worden onderzocht en kunnen zelfs kleine tumoren worden opgespoord. Een PET-scan wordt vaak met een CT-scan gecombineerd.

Een botscintigrafie berust op hetzelfde principe als de PET-scan. Hiermee worden tumoren en botmetastasen opgespoord.

_{^{Laatste update : Oktober 2023}}
***nota’s***

^{(1)           De pathologische anatomie is een medische specialiteit die de morfologie en de biochemische en genetische kenmerken van de weefsels en/of de cellen van het menselijke lichaam bestudeert. 
(2)          Tumormarkers zijn specifieke stoffen, die door een aantal kankers in het bloed worden vrijgesteld. 
(3)          Stamcellen zijn de “moeders” van de andere cellen.}